Śladami społeczności żydowskiej przez Mazowsze

Mazowsze to piękne budowle, urocze miasta i miasteczka oraz cenne pamiątki, które przypominają nam o wielokulturowym charakterze wielu tutejszych miejscowości. Jednym z ciekawszych sposobów na poznanie Mazowsza i jego historii są wycieczki śladami społeczności żydowskiej, która w dziejach tej krainy odegrała bardzo ważną rolę. Gdzie można ujrzeć najciekawsze zabytki związane z mazowieckimi Żydami?

Warsze, czyli żydowska Warszawa
Na terenie Warszawy Żydzi pojawili się dość późno, jednak już w XV wieku mogli brać udział w organizowanych tu jarmarkach. O intensywnym osadnictwie żydowskim na terenie stolicy można jednak mówić dopiero od końca XVIII wieku, kiedy to Prusacy uchylili wiele praw utrudniających Żydom funkcjonowanie na terenie tego miasta. Od tej pory gmina żydowska w Warszawie szybko się rozrastała, dzięki czemu w początkach XX wieku miasto to stało się największym skupiskiem Żydów w całej Europie. Niestety, lata II wojny światowej oznaczały kres jej istnienia. Po wojnie gmina zaczęła się odradzać, dzięki czemu pamięć o warszawskich Żydach przetrwała do naszych czasów. Dziś, w czasie wycieczki śladami warszawskiej społeczności żydowskiej, możemy podziwiać wiele ciekawych obiektów. Wielkie wrażenie robi Muzeum POLIN, kuszą też te wystawy, których organizatorem jest Żydowski Instytut Historyczny. Zwiedzanie Warszawy warto też zaplanować w taki sposób, by znaleźć czas na spacer po żydowskim cmentarzu na Bródnie oraz na wizytę w synagodze Nożyków. Wszystkie te atrakcje mogą zrobić wielkie wrażenie na zwiedzających, a jednocześnie pozwolą im lepiej poznać dzieje i kulturę Żydów z Warszawy.

Płońsk – Śladami Ben Guriona
Dawid Ben Gurion (1886-1973), znany jako jeden ze współtwórców państwa Izrael, przyszedł na świat w Płońsku – mieście, którego osoby zainteresowane historią i kulturą żydowską nie mogą pominąć. Od 2003 roku o tym znanym polityku przypomina izba pamięci oraz symboliczne Drzewo Pamięci, przy którym turyści zatrzymują się bardzo chętnie. W trakcie zwiedzania Płońska warto się też wybrać na tutejszy cmentarz żydowski, który – ze względu na wojenne zniszczenia – do naszych czasów przetrwał w formie lapidarium.

Płock – raj dla miłośników historii
Ponieważ tutejsza gmina żydowska była jedną z najstarszych w Polsce, Płock wciąż jest ważnym celem wycieczki dla tych, których interesuje historia polskich Żydów. Wiadomo, że już w pierwszej połowie XIII wieku Żydzi byli obecni na terenie tego miasta, wiadomo też, że mieli oni istotny wpływ na rozwój miejscowej gospodarki. Do dziś o ich obecności w Płocku przypomina wiele ciekawych obiektów, w gronie których wyróżnia się XIX-wieczny budynek Małej Synagogi. Dziś w jej murach mieści się Muzeum Żydów Mazowieckich, do którego z pewnością warto zajrzeć. Dawna mykwa świetnie sprawdza się dziś w roli galerii sztuki, w nieco gorszej sytuacji znajduje się dawny szpital żydowski, dziś służący jako siedziba wielu zakładów usługowych.

Otwock – niezwykłe uzdrowisko i jego judaika
Otwock jest ciekawym uzdrowiskiem, na terenie którego nie brak ciekawych pamiątek po społeczności żydowskiej. Choć gmina żydowska powstała tu dopiero w 1916 roku, to już w 1921 roku Żydzi stanowili ponad 60% mieszkańców tego miasta. Co warto zobaczyć, by poznać dzieje miejscowych Żydów? Z pewnością warto tu odwiedzić pensjonat Gurewiczów, zaliczany do grona największych budynków w Europie, oraz dawny Zakład Dietetyczno-Przyrodoleczniczy, którego założycielami byli trzej Żydzi: Gustaw Krukowski, Adam Wizel oraz Henryk Higier. Ciekawym obiektem jest też Sanatorium Przygody, czyli słynne sanatorium dla Żydów, oraz Zofiówka, czyli dawny Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów. Budynek dawnej jesziwy oraz cmentarz, na terenie którego zachowało się około 1200 macew – oto kolejne atrakcje, dzięki którym Otwock stanie się ciekawym celem wycieczki dla każdego miłośnika kultury żydowskiej.

Z wizytą w Makowie Mazowieckim
Maków Mazowiecki to ciekawy cel wycieczki dla każdego miłośnika historii i kultury żydowskiej. Tu, w północnej części Mazowsza, na brak cennych pamiątek po Żydach nie można narzekać. Dawny dom modlitwy, wznoszący się przy Zielonym Rynku, dom kahalny oraz neogotycki gmach mykwy – oto najcenniejsze zabytki żydowskie, z jakimi można się spotkać w trakcie spaceru po tym mieście.

Góra Kalwaria i jej skarby
Choć na terenie tej miejscowości Żydzi pojawili się dopiero w początkach XIX wieku, nie brak tu ciekawych zabytków, dzięki którym można zdobyć wiele ważnych wiadomości na temat tutejszej gminy. Spore wrażenie robi tu dwór cadyka Icchaka Meira Rothenberga Altera, którym obecnie opiekuje się Żydowska Gmina Wyznaniowa w Warszawie, zachowała się tu również synagoga, która – ze względu na liczne zniszczenia i remonty – utraciła swe cechy stylowe. Góra Kalwaria może się też pochwalić ciekawym cmentarzem żydowskim, na terenie którego znajduje się ohel – miejsce pochówku tutejszych cadyków, do dziś będący celem dla wielu pielgrzymów ze Stanów Zjednoczonych oraz z Izraela.

Mazowsze to również Mszczonów, bardzo chętnie odwiedzany przez chasydów, oraz Szydłowiec, znany z dawnej synagogi oraz ciekawego cmentarza. Na terenie Mazowsza warto też zwiedzić cmentarze żydowskie w Radomiu oraz w Grodzisku Mazowieckim, warto też wybrać się na spacer po Żyrardowie – ważnym ośrodku przemysłowym, w którego dziejach żydowscy fabrykanci odegrali niezwykle istotną rolę.